In deze eerste blog van de Peinder Mieden pioniers deelt de werkgroep Uitwisseling Kennis en Ervaring de input van kavel 43. Kavel 43 ligt in het cluster aan de oostkant van de Peinder Mieden. Op deze kavel heeft de architect samen met de toekomstige bewoners een organisch gevormde woning ontworpen die schuin uit de grond lijkt te komen. Het meest kenmerkende bouwmateriaal voor deze woning: stro.
Over de bewoners
Rob Hoogerheide (58) en Florien de Graaf (56) worden de bewoners van deze unieke woning op kavel 43. Florien is paardrij-instructrice en heeft veel buiten gewoond. Samen met Rob leeft ze nu bijna in het centrum van de “stad” Drachten. Florien heeft ervaring met verbouwen en het kopen van een nieuwbouwhuis uit de folder. Bij zo’n folderwoning ligt vrijwel alles vast en kun je alleen de badkamer en keuken bepalen.
Rob is elektrotechnicus en heeft ook ervaring met verbouwen in verschillende huizen. Rob en Florien willen graag het gevoel dat buiten binnen is en binnen buiten en dat het huis verdwijnt in de natuur. Ook willen ze zo veel mogelijk zelf meehelpen met de bouw. De constructie en dergelijke wordt door een aannemer gedaan; zelf bouwen ze mee door stro te stapelen en af te werken met leem en hout. Ook de nodige installaties leggen ze zelf aan. Het afschilderen van het nodige gaan ze ook zelf doen.
De motivatie om zoveel zelf te willen doen is enerzijds om de kosten te drukken en anderzijds omdat het gewoon leuk is. Door veel zelf te doen wordt het veel meer je eigen huis. Je koestert wat je zelf hebt gecreëerd, maar ook wat niet helemaal goed is gegaan. Je weet waar de “foutjes” in je huis zitten. Bovendien denken de twee dat ze een deel van de bouwwerkzaamheden prima zelf kunnen.
Omdat Rob en Florien geen kennis van bouwen hebben en hun architect ver weg zit, hebben ze een bouwbegeleider in de armen genomen die tevens ook hun kwaliteitsbewaker wordt: Jentje Steegstra. Jentje is bekend met bouwen en komt uit de omgeving. Hierdoor is hun verwachting dat de communicatie tussen Jentje en de uitvoerders een stuk soepeler verloopt dan wanneer ze alles in eigen hand houden.
Woonwensen
Samen met hun architect Michel Post hebben ze alle wensen op een rij gezet. Het moet een leeftijdsbestendig huis worden. Alle vertrekken komen gelijkvloers en er komt geen zolder. Om de hoeveelheid nieuwe materialen zoveel mogelijk te beperken zoeken Rob en Florien naar wat ze kunnen hergebruiken. Zo hebben ze een stel binnendeuren van marktplaats gekocht en een glas-in-koper deur bij een tweedehands bouwmaterialenhandelaar waar elementen van hun nieuwe huis in het glaswerk zijn terug te vinden. De glas-in-koper voordeur wordt door een timmerman passend gemaakt en moet een ware eyecatcher worden.
De woning moet zoveel mogelijk zelfvoorzienend worden. Naast de nodige zonnepanelen op de bijgebouwen, wordt de aansluiting van een thuisbatterij alvast voorbereid. Regenwater wordt opgevangen in een GEP-waterput voor hergebruik in bijvoorbeeld het toilet en verwarmen gaat via een warmtepomp met thermodynamische platen. Als bijverwarming hebben ze een Rocket Batch Box gevonden die Rob zelf wil gaan bouwen.
Damp-open
Florien had in 2011 een artikel uit de krant geknipt over strobouw. Toen de Peinder Mieden in beeld kwam, vond ze toevallig dit artikel terug. Na een verblijf in een bed & breakfast dat was gebouwd met stro, waren ze beiden definitief om. Wonen en slapen in een “bio-based” woning zoals bij strobouw, voelt bijzonder aangenaam.
Door met natuurlijke materialen als stro te bouwen en de muren af te werken met leem, blijft hun huis “damp open”. Dit houdt in dat de vochtbalans op een natuurlijke weg via de muren naar buiten kan, zonder gebruik te maken van een WTW- installatie. En verder kiezen Rob en Florien er ook voor om hun huis zoveel mogelijk op een natuurlijke manier te laten ventileren door roosters en voor de zomer ramen die open kunnen. Over de luchtstromen in hun huis hebben ze samen met de architect een goed ventilatieplan uitgedacht.
Houtskeletbouw
Omdat bouwen met stro als constructie niet in het bouwbesluit is opgenomen, gebruiken ze houtskeletbouw waarbij tussen de houten constructie de strobalen worden gestapeld. De zichtbare constructie aan de binnenkant van het huis wordt van ronde balken.
De belangrijkste bouwmaterialen zijn: hout, stro en leem. De muren worden aan de buiten- en de binnenkant gestukt met leem. Aan de buitenkant – op het leem – komt ook hout om de muren beter te beschermen en de woning te verfraaien. Voor dit hout is gekozen voor Zweeds potdeksel dat in schaaldelen tegen de muren wordt bevestigd.
Voor het hout aan de buitenkant wordt aquawood gebruikt; dit is hout dat verduurzaamd is door het te behandelen met een bifluoride-oplossing. Het wordt op den duur egaal grijs, en hoeft door de verduurzaming niet meer te worden onderhouden. De leverancier voor dit hout wordt waarschijnlijk haalhout.nl; ook lid van de kopersvereniging.
De woning krijgt maar één bouwlaag en kent geen zolder. De opbergfunctie van een zolder wordt gevormd door een berging onder het schuine stuk aan de noordzijde van de woning.
Grasdak
Het dak wordt gevormd door houten bakken van 240 x 120 cm die ze vullen met isolatie. Bovenop het dak komt EPDM “vijverfolie”, aarde en gras/kruiden. Het geheel wordt gebouwd onder een hoek van 9° en begint op kavelhoogte. Zo kunnen ze vanaf hun kavel zo het dak oplopen.
Het ontwerp van de woning kun je het beste omschrijven als een plak aarde dat aan een kant uit de grond is opgetild. Het is een variatie op een aardewoning. Aan de “opgetilde kant” komt een glaswand om zoveel mogelijk met energie van de zon de woning te verwarmen. Een overkapping voorkomt dat de woning in de zomer te heet wordt wanneer de zon op het hoogst staat.
Architect Michel Post van Orio Architecten, werkt in hun woning volgens de “gulden snede”, een wiskundige benadering voor natuurlijke maten en verhoudingen dat min of meer garandeert dat de woning heel prettig aanvoelt. Ook architect Gaudi gebruikte onder andere deze benadering in zijn bouwwerken.
Budget
Het huis van Rob en Florien komt pal zuid – richting de zon – te staan. Het vele glas aan de zuidkant is een belangrijk onderdeel van hun energieplan. Tevens geeft al dit glas een mooie kijk op het groen. Op 3 tijdstippen van de dag kan er optimaal genoten worden van de zon en het groen: ’s ochtends in de slaapkamer op het oosten, ’s middags in de keuken en ’s avonds in de woonkamer. Zowel binnen als buiten komen er verschillende zitjes om op eveneens verschillende tijdstippen lekker te kunnen genieten.
Het huis krijgt geen kruipruimte, omdat ze daar geen goed gevoel bij hebben. Kruipruimtevrij bouwen lijkt een nieuwe trend nu er minder leidingen onder de vloer liggen. De vloer willen ze gaan vlinderen, maar daar zijn ze nog niet helemaal uit. De vloer zou ook afgewerkt kunnen worden met steenschotten – dit zijn houten rechthoekige platen met een ijzeren rand – voor een stoere industriële uitstraling.
Het budget voor de woning is de grootste uitdaging. Voor rond de 3 ton kan de woning casco sleutelklaar worden afgeleverd, maar Rob en Florien streven ernaar om op 2 ton uit te komen. Ook is gekozen voor het werken met een bouwteam. Om alle werkzaamheden toch in de hand te houden, wordt Jentje naast bouwbegeleider ook de kwaliteitsbewaker.
Door zoveel mogelijk zelf te doen – denk aan het stapelen van stro, het aanbrengen van leem en hout en het aanleggen van de installaties – verwachten ze veel te kunnen besparen. Ook het verzamelen van tweedehands materialen zoals deuren, kan daarbij helpen.
Droge voeten
Het midden van het huis komt op het midden van de kavel. De ruimte op de kavel wordt goed benut doordat er maar gebruik wordt gemaakt van één bouwlaag. Buiten komt een carport, een schuur en grastegels voor 2 – 5 parkeerplaatsen. De carport en schuur zijn niet ontworpen door de architect, maar gevonden via het internet en passen toch geheel in de stijl van het huis.
Omdat bij hun eerste bezoek aan de Peinder Mieden de grond “zeiknat” was, wilden ze hun kavel extra laten verhogen om niet het risico te lopen dat hun huis op een vochtige grond zou komen te staan. De gemeente wilde daar wel aan meewerken en bood hun aan om de kavel bij het bouwrijp maken van de bouwgrond met een extra 20 cm te verhogen. Voor het ontwerp en advies van de tuin en grasdak zijn ze te rade gegaan bij Peter de Boer van biodiversum.nl.
Energie & installatie
Wat het klimaat in de woning betreft doet architect Michel de voorzetjes. Michel werkt graag samen met Sander Walet die een energieprestatieberekening (EPC) en een milieuprestatieberekening (MPG) maakt en de ventilatiecapaciteit berekent. Zoals hierboven al omschreven is gekozen voor een natuurlijke ventilatie. Door klapramen te plaatsen boven en onder en ramen aan de noordzijde, kun je eenvoudig de warmte van de noordkant via de zuidkant afvoeren naar buiten.
Een strobouwwoning is van zichzelf dusdanig goed geïsoleerd dat er niet veel hoeft te worden bijverwarmd. Het verwarmen gaat met vloerverwarming en wandverwarming. Bij de vloerverwarming loopt het water door een buffervat dat verwarmd wordt met thermodynamische platen. Voor hele koude dagen kan een houtkacheltje met dubbele pijp (voor toevoer en afvoer) het huis ook dan behaaglijk houden. Ook wordt er gedacht aan een Rocket Batch Box – een kachel met een soort “knuffelbankje” – waarop je ook kunt koken en met een spiraal voor warm water.
De ramen worden dubbel HR++. Deze zijn goedkoper dan triple-glas en het isolatieverschil is niet eens zo groot. Bovendien houdt triple-glas meer stralingswarmte van de zon tegen en voor het ontwerp van de woning is deze warmte juist nodig in de winter. De verwachte RC-waarde van de hele woning ligt boven de zeven.
Gezamenlijke inkoop
Om kosten te besparen raadt de werkgroep Uitwisseling Kennis en Ervaring aan om daar waar mogelijk samen te werken en gezamenlijk in te kopen. Uit onderzoek (bron: nu.nl) is gebleken dat bij gezamenlijk inkopen van zonnepanelen deze wel 30% goedkoper kunnen worden. Ook dienstverleners zoals architecten zijn vaak bereid iets aan hun prijs te doen als meer mensen uit eenzelfde groep van hun inspanning gebruik willen maken. De werkgroep Uitwisseling Kennis en Ervaring koopt zelf niet in, maar heeft mede als doel om mensen die samen willen werken of gezamenlijk willen inkopen, bij elkaar te brengen.
Rob en Florien geven aan bij de volgende onderdelen gezamenlijk te willen inkopen. Reageren kan rechtstreeks of via de werkgroep.
- Architect Michiel Post van Orio Architecten
- Zonnepanelen
- Hout
- Wateropvang (grijs water)
- Thermodynamische platen
- Waterontharder
- Schuimbeton
- Sondering
Samenwerken
Graag samenwerken met andere (deels) zelfbouwers voor synergie.
Financiering
- Subsidie op zonnepanelen (geen btw-regeling) en thermodynamische platen.
- Hypotheek via Triodos bank, en eigen middelen.
Tips ter tafel
Ga voor vragen rond kavels en dergelijke naar het kwaliteitsteam / Henny Bruynzeel
